Poreske olakšice i zakonske izmene bitne za poslovanje, koje su stupile na snagu početkom oktobra 2018
Zakon o porezu na dohodak građana i Zakon o penzionom i invalidskom osiguranju
U prethodnom periodu doneto je više izmena nekolicine zakona koji utiču na poslovanje preduzetnika, pa samim tim i osnivača u privatnom zdravstvu. Početkom oktobra 2018. stupile su na snagu izmene zakona koji se tiču definisanja poreskih olakšica za poslodavce – novoosnovana pravna lica, kao i novoosnovane preduzetnike. Ovo je svakako najbitniji set promena, ali treba spomenuti da je pored ovih izmena došlo i do izmena u Zakona o penzionom i invalidskom osiguranju, koje će u izvesnoj meri olakšati poslovanje preduzetnika.
Izmene Zakona o porezu na dohodak građana
Izmenama Zakona o porezu na dohodak građana i Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje, uvedene su poreske olakšice za novoosnovane preduzetnike i pravna lica. Ove olakšice važe od 1. oktobra 2018. godine.
Novododatim članom 21đ Zakona o porezu na dohodak građana, propisuje se da poslodavac – novoosnovani preduzetnik, može da ostvari pravo na oslobođenje od plaćanja poreza po osnovu lične zarade preduzetnika (poreski oblik koji se često bira u oblastio privatnog zdravstva – preduzetnik knjigaš u sistemu lične zarade), kao i na osnovu zarade zaposlenih i to najviše za devet novozaposlenih lica sa kojima je zasnovao radni odnos.
Ovo poresko oslobođenje može da ostvari poslodavac – pravno lice ili preduzetnik, koji je registrovan zaključno sa 31. decembrom 2020. godine.
Odredba se ne odnosi na preduzetnike paušalce, jer se smatra da sam paušalni model oporezivanja predstavlja olakšicu.
U smislu privatnog zdravstva, ove odredbe imaju najveće implikacije kod preduzetnika koji su u sistemu lične zarade i kod onih preduzetnika koji planiraju novo zapošljavanje.
Kao i uvek, postavljaju se uslovi za korišćenje ovih poreskih olakšica. Evo o kojim uslovima se radi:
- Osnivač mora da zasnuje radni odnos, što u kontekstu privatnog zdravstva može da se prevede kao uslov da se osnivač nove ordinacije opredeli za vođenje poslovnih knjiga po sistemu lične zarade, u kom slučaju on ostvaruje pravo na poresko oslobođenje na svoju definisanu zaradu.
- Osnivač mora biti prijavljen na obavezno socijalno osiguranje u Centralni registar obaveznog socijalnog osiguranja
- Mora biti neprekidno nezaposlen najmanje šest meseci pre dana osnivanja preduzetničke ordinacije (ili radnje), i registrovan kao takav na evidenciji Nacionalne službe za zapošljavanje.
- Da je u periodu od 12 meseci pre dana osnivanja ordinacije, stekao srednje, više ili visoko obrazovanje. Ova odredba je namenjena motivisanju mladih diplomaca da pokreću preduzetničke poduhvate, ali u oblasti zdravstva je relativno teško postati osnivač u tako kratkom periodu nakon diplomiranja.
Navedeni uslovi se odnose na osnivače pravnih lica ili osnivače preduzetnike, a isti uslovi važe i za zapošljavanje novih zaposlenih radnika. Kao što je već navedeno, ova olakšica može da se iskoristi za zapošljavanje do 9 novih radnika, ali oni moraju da imaju sklopljen ugovor o radu, da budu prijavljeni u Centralni registar obaveznog socijalnog osiguranja, moraju biti neprekidno nezaposleni i registrovani kao nezaposleni na evidenciji Nacionalne službe najmanje 6 meseci ili da su u 12 meseci od zasnivanja radnog odnosa stekli akademsko zvanje.
Pravo na korišćenje poreske olakšice posladavac može da korsiti za zarade zapolsenih ili za svoju ličnu zaradu (preduzetnik knjigaš u sistemu lične zarade), u periodu od 12 meseci od trenutka osnivanja ili od momenta zapošljavanja radnika.
Pravo prestaje po isteku perioda od 12 meseci od trenutka kada je započeto korišćenje olakšice, ali postoji i druga situacija kada pravo može da se izgubi – ukoliko je zarada osnivača ili zaposlenog (ređi slučaj), veća od trostrukog iznosa prosečne godišnje zarade.
Dakle, istaknut je uslov po kome se pravo na ovo poresko oslobođenje može ostvariti za zarade osnivača ili zaposlenog, čiji pojedinačni zbir (po zaposlenom ili po osnivaču), nije viši od trostrukog iznosa prosečne godišnje zarade u prethodnoj godini. U ovom trenutku, taj iznos je na godišnjem nivou 2,37 miliona dinara. Ova cifra nije uopšte mala, ali je ipak spominjemo, jer postoji mogućnost da preduzetnik knjigaš i pored nisko postavljene plate, ostvari preduzetničku dobit u ovoj visini (ili preko), što bi ga sprečilo da dalje koristi poresku olakšicu i dovelo ga u situaciju da na nju izgubi pravo.
Pravo na olakšicu prestaju na dan kada zbir uplata ličnih zarada preduzetnika, koja u zbiru sa ostalim prihodima tog lica (uključujući i preduzetničku dobit), pređe navedeni iznos.
Ovo naglašavamo jer mnogi osnivači u zdravstvu u poreskom režimu preduzetnika knjigaša u ličnoj zaradi mogu imati značajnu dobit ili imaju druge izvore prihoda (npr izdavanje nekretnina, autorski honorari ili rad u inostranstvu). U ovakvim slučajevima se na razliku koja postoji između tih ukupnih prihoda i neoporezive osnove obračunava pun obim poreza i doprinosa u skladu sa zakonom.
Svako ko se odluči da koristi ove poreske olakšice za sebe kao osnivača ili za zaposlene, treba da zna da neće moći da koristi druge poreske olakšice za iste radnike.
U diskusijama o ovim bitnim poreskim olakšicama provejava dosta nejasnoća i nedorečenosti. Tokom nekoliko meseci nakon donošenja ovih izmena, nije bilo jasno definisano da li će i na koji način preduzetnici i pravna lica, koja se odluče na korišćenje ovih podsticaja, za sebe ili za novozaposlene radnike biti u mogućnosti da ostvare prava na osnovu socijalnog i penzionog osiguranja. Naime, uopšte nije jasno kako će izgledati primena, prvenstveno u smislu da li će preduzetniku koji odluči da koristi ovu olakšicu biti omogućeno da stvarno bude osiguran, ukoliko ne bude uplaćivao poreze i doprinose.
Izmene Zakona iz decembra 2018. godine ipak su donele odgovor – doprinosi za obavezno socijalno osiguranje za lica za koja se ostvaruje pravo na oslobođenje od plaćanja doprinosa, plaćaju se iz budžeta Republike Srbije na iznos najniže mesečne osnovice doprinosa.
Izmene Zakona o penzionom i invalidskom osiguranju
Prvenstvena svrha i značaj izmena Zakona o PIO jeste prestanak mera po kojima se penzije umanjuju.
Ovo je svakako najbitnija izmena, ali donešene su i izmene koje imaju više implikacija na dnevno poslovanje preduzetnika, kao i na obim administriranja – ’papirologije’, koju moraju da pripremaju oni ili njihovi saradnici.
Naime, novim izmenama, Zakon o PIO se usklađuje sa savremenijim Zakonom o Centralnom registru obaveznog socijalnog osiguranja i najveće promene se odnose na način unosa i preuzimanja podataka. Menjaju se načini i procedure u vezi sa matičnim evidencijama o osiguranicima i korisnicima prava PIO, pa se tako sada ti podaci preuzimaju i unose u matičnu evidenciju u elektronskoj formi, na osnovu službenih evidencija organa, a Republički fond PIO stiče ovlašćenja da automatski elektronskim putem preuzima podatke. Dalje, ovim izmenama se ukida 16 obrazaca, među kojima su najbitniji obraci M4 – prijava podataka za utvrđivanje staža.
U buduće, ukoliko poslodavac ne bude pondosio ove obrasce, Republički fond PIO će po službenoj dužnosti i na osnovu službenih evidencija sačinjavati prijave podataka, čime se rešavaju neke od apsurdnijih situacija pred kojima su se preduzetnici često nalazili, a odnosile su se na dokazivanje Fondu činjenica kojima on već raspolaže.